Choć powszechna jest już świadomość, że obywatele Polscy pracujący w Niemczech mają prawo do niemieckiego zasiłku na dzieci (Kindergeld), to wciąż wiele wątpliwości budzi wzajemna relacja pomiędzy świadczeniami należnymi w Niemczech a świadczeniami polskimi, w szczególności zasiłkiem rodzinnym, świadczeniem wychowawczym („800+”), wygaszanym obecnie Rodzinnym Kapitałem Opiekuńczym oraz zastępującymi go świadczeniami Aktywny Rodzic. Często spotykamy się z pytaniami „czy muszę składać wnioski o zasiłki w Polsce?”, „czy mogę sobie wybrać, gdzie chcę pobierać świadczenia?” itp.
O ile zasady przyznawania świadczeń na dzieci w poszczególnych krajach Unii Europejskiej regulują przepisy tych krajów , to o tym, w którym kraju i w jakiej wysokości powinny być one przyznane w przypadku zbiegu prawa do tych świadczeń w różnych krajach UE, decydują regulacje unijne . Regulacje te ustalają:
- jakie świadczenia w poszczególnych krajach należy traktować jako równoważne (np. świadczenie wychowawcze „800+” jest świadczeniem równoważnym do Kindergeld ale zasiłek pielęgnacyjny już nie);
- kolejność w jakiej kraje, w których mamy prawo do świadczeń, są zobowiązane do ich wypłaty;
Zgodnie przepisami europejskimi w przypadku, gdy prawo do świadczeń równoważnych (np. Kindergeld i „800+”) występuje w więcej niż jednym z krajów członkowskich UE, tylko jeden z tych krajów (tzw. nadrzędny) zobowiązany jest do przyznania świadczenia w pełnej wysokości przysługującej w tym kraju. W drugim kraju (tzw. podrzędnym) przysługiwało będzie jedynie prawo do tzw. różnic dyferencyjnych, czyli różnic pomiędzy świadczeniem należnym w tym kraju a świadczeniem należnym kraju nadrzędnym.
Przykład: jeżeli zgodnie z przepisami unijnymi krajem nadrzędnym jest Polska, podrzędnym Niemcy a w Polsce wnioskodawca ma prawo do „800+”, to w Niemczech ma prawo jedynie do różnicy pomiędzy świadczeniem niemieckim (Kindergeld) a równowartością świadczenia „800+” należnego w Polsce. Obecnie różnica ta wynosi ok. 60 – 65 € na dziecko.
UWAGA 1: nie można samemu zdecydować, że woli się całość świadczenia pobierać w Niemczech. Urząd niemiecki ma prawo potrącić należne w Polsce świadczenie nawet, jeżeli nie jest ono pobierane (np. nie złożono wniosku)
UWAGA 2: zgodnie z interpretacją przepisów obowiązującą od 2023 r. różnice dyferencyjne nie muszą być wypłacane, jeżeli żadne z rodziców nie podlega ubezpieczeniom społecznym w Niemczech a na dziecko przysługują świadczenia równoważne w Polsce (np. zasiłek rodzinny, „800+”). W praktyce wyklucza to przyznanie Kindergeld na niepełnoletnie dzieci pracowników oddelegowanych do Niemiec z Polski na podstawie zaświadczenia A1.
Jak zatem określić, który kraj ma nadrzędny obowiązek wypłaty świadczeń? Nie wchodząc w szczegóły: jeżeli dziecko, na które wnioskujemy o Kindergeld przebywa na stałe w Polsce (a tak jest w przypadku prawie wszystkich naszych klientów) a przynajmniej jedno z rodziców podlega polskim ubezpieczeniom społecznym, to krajem nadrzędnym będzie Polska. Przypadek ten dotyczy zatem:
- wszystkich pracowników polskich firm oddelegowanych do pracy w Niemczech z zaświadczeniem A1;
-
osób zatrudnionych w firmach niemieckich, jeżeli drugi z rodziców posiada ubezpieczenia społeczne w Polsce (ZUS, KRUS);
(w tych przypadkach należy bezwzględnie składać w Polsce wnioski o świadczenia na dzieci (zasiłek rodzinny, „800+”)).
Natomiast jeżeli jedno z rodziców podlega niemieckim ubezpieczeniom społecznym (sytuacja taka może mieć miejsce nie tylko w przypadku zatrudnienia w niemieckiej firmie; również niektóre polskie firmy oddelegowujące do pracy w Niemczech zgłaszają tam swoich pracowników do ubezpieczeń) a jednocześnie drugi z rodziców nie podlega polskim ubezpieczeniom, to krajem nadrzędnie zobowiązanym do wypłaty świadczeń będą Niemcy i przysługiwało będzie prawo do świadczenia niemieckiego w pełnej wysokości. Co ciekawe, ponieważ od lipca 2022 strona polska zrezygnowała z prawa do potrąceń świadczeń zagranicznych, to w takim przypadku można jednocześnie pobierać cały Kindergeld oraz świadczenie wychowawcze „800+”.
I pozostaje jeszcze kwestia nowych świadczeń z grupy Aktywny Rodzic, które mają stopniowo zastępować wcześniejsze świadczenie Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (RKO). Z punktu widzenia prawa do Kindergeld jest to zmiana korzystna, gdyż Aktywny Rodzic nie będzie traktowane jako równoważne Kindergeld, a zatem nie będzie podlegało potrąceniu z niemieckiego świadczenia.
1. Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. z 2017 r. poz. 1851 z późn. zm.);
2. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczenia wychowawczego oraz zakresu informacji, jakie mają być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego (Dz.U. z 2017 roku, poz. 1465).